Lekcja 8
Temat: Na straży prawa.

PRAWO AUTORSKIE
to pojęcie prawnicze oznaczające ogół praw przysługujących autorowi dowolnego utworu,upoważniające go
do decydowania o sposobie użytkowania dzieła i czerpania z niego korzyści.Prawa autorskie dzielimy na osobiste i majątkowe. Te pierwsze są absolutnie niezbywalne, nie podlegają dziedziczeniu oraz bezterminowo chronią więź autora z utworem.Wśród nich możemy wyróżnić prawo do :
a) uznawania autorstwa utworu,
b) sygnowania utworu nazwiskiem lub pseudonimem autora,
c) nienaruszalności treści i formy utworu bez zgody jego autora,
d) nadzoru nad sposobem korzystania z utworu

Natomiast prawa majątkowe są zbywalne, podlegają dziedziczeniu i wygasają zasadniczo po 70 latach od śmierci autora. Ich właściciel posiada m.in.prawo do:
a) osobistego wykorzystania utworu na wszelkie sposoby,
b) rozporządzania nim na wszelkie sposoby,
c) wynagrodzenia za korzystanie z jego utworu.

UTWÓR 
Utworem nazywamy każdy przejaw działalności twórczej mający indywidualny charakter, występujący w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od jego wartości, przeznaczenia i sposobu prezentacji.
Przepisy polskiego prawa autorskiego wyróżniają trzy typy utworów :
a) pierwotne-stworzone oryginalnie przez autora lub grupę autorów,
b) opracowania-różnego rodzaju modyfikacje utworu pierwotnego, które nazywane też są dziełami wtórnymi lub zależnymi i których publikacja bez zgody autora utworu pierwotnego jest zabroniona,
c) inspirowane-nowe utwory,które powstały w efekcie kontaktu z utworem pierwotnym

LICENCJE DOTYCZĄCE PROGRAMÓW KOMPUTEROWYCH
Licencja to dokument prawny lub umowa określająca warunki korzystania z utworu, którego dotyczy.
Istnieje kilka podstawowych typów licencji oprogramowania dostępnego na rynku:
a) Freeware-program rozpowszechniany na tej licencji jest bezpłatny, można używać go do zastosowań domowych, czasem licencja zawiera zakaz wykorzystania go do celów komercyjnych.
b) Domena publiczna-twórca przekazuje produkt nieodpłatnie jako swego rodzaju dobro publiczne, zrzekając się jednocześnie praw majątkowych.
-Adware-w ramach tego rodzaju licencji program jest rozpowszechniany bez opłat, autor czerpie zyski z wyświetlanych podczas pracy programu reklam .
-Cardware -w myśl tej licencji autor zachowuje prawa ,pozwala na swobodne rozpowszechnianie programu, nie domagając się za niego żadnych opłat.
c) GNU General Public Licence- powszechna licencja publiczna, spotykana najczęściej w środowisku Linuksa,w myśl której program nią objęty musi być rozpowszechniany wraz z kodem żrodłowym .
d) Shareware-w przypadku tego rodzaju licencji autor zgadza się na krótkotrwałe używanie produktu bez opłat w celu przetestowania.
e) Demo (demonstracja)-zubożona przez autorów wersja programu, która jest udostępniana bezpłatnie w celu rozreklamowania produktu.
f) Trial (próba)-w pełni funkcjonalne programy dystrybuowane na tej licencji mogą być używane tylko przez z góry ustalony czas.
g) OEM -najczęściej nazwa ta jest stosowana w odniesieniu do producentów komputerów osobistych.
h) Donationware- oprogramowanie na tej licencji może być dowolnie modyfikowane,kopiowane i dystrybuowane pod warunkiem zapłacenia autorowi symbolicznej kwoty.
i) Abandonware -licencja dotycząca oprogramowania, którego twórca dalej nie rozwija lub zrezygnował z jego obsługi.
j) Firmware-licencja ta obejmuje oprogramowanie sterujące sprzętem komputerowym,które jest umieszczone w nim na stałe ,np.we wlutowanym układzie pamięci.
k) Licencja jednostanowiskowa-uprawnia do zainstalowania programu tylko na jednym komputerze i zakazuje dalszego jego udostępniania.

LICENCJA GRUPY CREATIVE COMMONS
W licencji z grupy Creative Commons:
a) aktualnie pozostają typowe prawa autorskie,
b) dzieło nią objęte nie trafia do tzw.domeny publicznej,
c) utwór może być rozprowadzany głównie przez internet na wszelkiego rodzaju nośnikach,
d) nie stosuje się do licencjonowania oprogramowania,
Istnieją cztery podstawowe typy CC :
a) Uznanie autorstwa


b)Użycie niekomercyjne

c) Bez utworów zależnych



d) Na tych samych warunkach



COPYLEFT
Utwór objęty taką samą licencją można dowolnie modyfikować i dystrybuować dalej na tych samych zasadach. Nazwa jest swoistą grą słów: copy (kopiowanie) i right (prawo) to zastrzeżenie wszelkich praw do kopiowania , tymczasem left to angielska odmiana czasownika leave (porzucić). Idea Copyleft propaguje odwrotne cele niż Copyright-poszerzanie wolności zamiast jej ograniczania.
                                    


DOMENA PUBLICZNA:
Tym terminem określamy ogólnie instytucję prawną, której zadaniem jest ochrona twórczości z różnych powodów nieobjętej innymi przepisami. W kręgu jej zainteresowania są też dzieła autorów ,które zostały dobrowolnie udostępnione bezpłatnie i bez żadnych warunków do użytku publicznego bądź też wygasły do nich prawa.
                                          


WŁAMANIE DO KOMPUTERA 
Nieuprawnione uzyskanie dostępu do cudzego komputera potocznie określa się mianem hackingu. W polskim prawie przestępstwo to jest traktowane na równi z naruszeniem tajemnicy korespondencji i grozi za nie do 2 lat więzienia.

PIRACTWO KOMPUTEROWE
Piractwem komputerowym określamy sytuacje polegające na bezprawnym wykorzystaniu programu lub nielegalnym jego kopiowaniu bądź rozpowszechnianiu. Pobranie filmu z tzw. torrentów nie jest zgodne z ustawą . Sieć bittorrent działa tak ,że pobierając plik, jednocześnie go udostępniasz, a więc rozpowszechniasz dalej. Ustawa nie mówi bowiem nic o formach udostępniania , więc jest bez znaczenia, czy umieścisz film w sieciach typu p2p, na własnej stronie, czy w serwisie YouTube lub Chomikuj.pl.

PLAGIAT
Granica pomiędzy kradzieżą cudzego dorobku a tworzeniem niby-własnych utworów na wzór istniejących jest bardzo płynna. Plagiat polega na skopiowaniu cudzego dzieła lub jego części. Utwór pozostaje plagiatem,nawet jeśli został poddany zaawansowanym przeróbkom. Jednym z najczęściej popełnianych plagiatów w internecie jest umieszczanie na swoich stronach cudzych tekstów i opracowań bez pozwolenia.

DOZWOLONY UŻYTEK 
Oznacza wspomniane  już wykorzystanie legalnie nabytych utworów w gronie rodziny i znajomych.
Na zasadach dozwolonego użytku można:
a) rozpowszechniać ogólnie dostępne programy telewizyjne i radiowe, pod warunkiem , że ich sygnał jest retransmitowany do maksymalnie 50 gospodarstw domowych,
b) biblioteki, archiwa, i szkoły mogą rozpowszechniać nabyte utwory poprzez ich wypożyczenie w ramach swoich zadań statutowych,
c) publicznie wykonywać utwory podczas ceremonii religijnych, imprez szkolnych i akademickich uroczystości państwowych, jeśli wstęp na te imprezy jest bezpłatny,a wykonawcy nie pobierają wynagrodzenia,
d) rozpowszechniać utwory wystawione na stałe na ogólnie dostępnych miejscach.

RADIO INTERNETOWE
Założenia radia internetowego nie wymaga koncesji, jednak już emitowanie utworów w takim radiu wymaga respektowania praw wynikających z tego faktu. Chcąc emitować na przykład popularne utwory muzyczne, musimy zwrócić się do organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi.W Polsce takimi sprawami zajmuje się ZAiKS (Związek Autorów i Kompozytorów Scenicznych), STOART (Stowarzyszenie Artystów Wykonawców) i ZPAV ( Związek Producentów Audio-Video).

PRZEDRUKI
Wykonany przedruk będzie legalny, jeśli będzie identyczny z oryginałem.Publikacja tylko części utworu , zmiana jego tytułu czy niepodanie autora oryginału mogą być uznane za naruszenie integralności utworu.Prawo przedruku jest jedną z form dozwolonego użytku.

CYTATY
Prawo pozwala ci przytaczać w swojej pracy obce fragmenty lub drobne utwory, jednak tylko pod warunkiem, że wartość Twojego utworu wynika jedynie z użycia takiego przytoczenia i sam w sobie jest poza tym oryginalną wartością.Cytatem może być utwór plastyczny, muzyczny lub filmowy.

SPAM
Ustawa o świadczeniu usług drogą elektroniczną z 18 lipca 2002 r.zabrania przekazywania materiałów reklamowych, a nawet informacji handlowych,bez uprzedniego uzyskania zgody odbiorcy.Niezastosowanie się do jej postanowień jest czynem o charakterze nieuczciwej konkurencji. Za zgodę na otrzymanie przesyłki reklamowej można jednak uznać świadome udostępnienie nadawcy własnych danych teleadresowych.